7 Mayıs 2007 Pazartesi

görme engellilerin müzik ve satranç alanları



Körler artık bilgisayarın sunduğu imkanlardan yararlanabiliyorlar. Bu bir görme engellinin görenlerin desteğine ihtiyaç duymadan bir işi yapabilmesini ve dolayısıyla meslek sahibi olarak üretime katılmasını sağlıyor. Yazı yazabilmek, kitap, dergi ve gazete okumak, sözlük programları ile tercüme yapmak ve bunun gibi daha bir çok iş bir görme engelli tarafından bilgisayar desteği ile bağımsız olarak yapılabiliyor.Böylece öğrencilik hayatı görme engelliler için kolaylaşırken, avukatlık, yazarlık ve gazetecilik gibi yazımsal boyutu olan bir çok iş yapılabilir hale geliyor. Metin tercümanlığı ve kaset çözümleyiciliği de bu listeye eklenebilir. Ben bu sunumumda görmeyenlerin bilgisayardan müzik ve satranç alanlarında nasıl ve ne amaçla yararlanabilecekleri konularını ele alacağım. 1. Görmeyenlerin Bilgisayardan Müzik alanında YararlanmalarıBilgisayar müzikte iki amaçla kullanılabilir:İlkin bilgisayar çeşitli formatlarda kaydedilmiş müzikleri dinleyebileceğimiz bir araçtır.İkinci olarak da bilgisayardan müzik üretme amacıyla yararlanılabilir.Şimdi bu iki boyutu görme engelliler yönünden bakarak ele alalım:a) Bilgisayarın bir müzik dinleme aracı olarak kullanılmasıBilgisayarlarda çeşitli formatlarda kaydedilmiş müziklerin dinlenilmesi mümkündür.Bunların en yaygın olanları audio CD'leri yani normal müzik setlerinin CD çalıcılarında dinlenilebilen CD kayıtları, mp3 formatı ve midi dosyalarıdır.Bunların dışında da daha bir çok kayıt formu vardırki bunları da bilgisayarla dinlemek mümkündür.Bir görme engelli normal müzik CD'lerini bilgisayarında dinlerken bir müzik setine göre çok avantajlı durumdadır.Çünkü müzik seti kullanıldığında ekranı okumak mümkün olmadığından, görmeyen kullanıcının hangi parçada olduğunu, parçanın adını öğrenmesi için gören birine ihtiyaç duyacağı açıktır. Oysa bilgisayar kullanıldığında görme engelli dinleyici ekran okuyucu yardımıyla bütün bunları görsel desteğe ihtiyaç duymadan yapabildiği gibi kolaylıkla play list yani dinleme listeleri oluşturabilecektir.Aynı imkanlar fazlasıyla mp3 ve midi formatlarında da söz konusudur. Bu yolla görme engellilere radyo stüdyolarında disjokeylik mesleği açılmış olacaktır. Normal bir müzik setiyle sağlanamayacak olan bu kolaylıklar, bir bilgisayar, kaliteli bir ses kartı ve kulaklık yardımıyla görmeyen radyocunun çalışabilmesine olanak verecektir.b) Görme engellilerin bilgisayardan müzik üretmek amacıyla yararlanmalarıBilgisayarda iki tür müzik üretimi söz konusudur;İlkin bir org klavyesi kullanılarak müzik parçalarının arajmanları yapılabilir. İkinci olarak da bilgisayar çok kanallı kayıt yapan bir stüdyo teybi olarak kullanılarak doğal enstrumanlar ve insan sesleri kaydedilerek bir müzik parçası üretilebilir.Şimdi bunları bir görme engellinin görsel katkıya ihtiyacı olmadan nasıl yapacağı konusuyla birlikte ele alalım.b1/ Müzik arajmanları yapmak:Kaset ve CD'lerde dinlediğimiz pop müziği yapımlarının artık neredeyse tamamına yakın bir kısmında bilgisayar kullanılmaktadır. Müziği ve orkestrasyon yapmayı iyi bilen aranjörler, bilgisayar ve org klavyesi yardımıyla tek başlarına bir orkestranın sesini çıkaracak kayıtlar yapmaktadırlar. Bu kayıtlar digital teknolojiyle yapılmanın kolaylıklarını kullanmanın yanı sıra, gelişmiş ses modülleri yardımıyla doğal müzik aletlerinin seslerine çok yakın sonuçlar elde edilmesini de sağlamaktadırlar.İstenildiğinde bu yolla yapılan kayıtların üzerine normal müzik aletiyle ilaveler yapılabilmekte ve insan sesi de en son olarak üzerine şarkıyı okumaktadır. İşte bu anlamda müzik düzenlemeleri ve orkestrasyonlar yapmak bir görme engelli müzisyen için de bilgisayar ve ekran okuyucu yardımıyla mümkün olabilmektedir. Eskiden görmeyen aranjörler bu işleri orgların kendi kayıt imkanlarıyla yapıyorlardı. Ancak orglarda bir ekran okuyucu program olmadığından mutlaka görsel desteğe ihtiyaç duyuyorlardı ve bu da işlerini hem çok zor ve uzun süren bir hale getiriyor, üstelik bağımlılık problemi büyük bir engel oluşturuyordu.Oysa günümüzde bilgisayar ve ekran okuyucu program kullanıldığında bütün bu sıkıntılar çözülmüş olmaktadır. Böylece görmeyenler için önemli bir meslek de gündeme gelmektedir.Arajman yapma konusundaki fiatlar ekonomik anlamda bir görmeyeni geçindirebilecek boyutlardadır.Bu tür kayıtlarda ortaya çıkarılan dosyanın türü midi olarak adlandırılır ve bu çalışma için bilgisayar sisteminin çok kapsamlı olmasına gerek yoktur. İşlemci ve RAM'ın düşük olması hiç bir engel oluşturmamaktadır. Çünkü üretilen dosyalar küçük boyuttadır ve bilgisayara yük bindirmemektedir. Hard disk kapasitesi de önemli değildir. Gereken malzemeler, bir org klavyesi ve bunu bilgisayara bağlayacak midi kit denilen kablodur. Burada üretilen dosya midi mesajlarını içerir. Ses modülünün de kapsamlı olması şart değildir. Creative ses kartlarının sesleriyle de kayıtlar yapılabilir. Profesyonel stüdyolara gidildiğinde aynı dosya çok daha profesyonel modüllere standart olarak uyduğu için problemsizce daha kaliteli seslerle performans elde edilebilmektedir.b2) Çok kanallı bir stüdyo teybi olarak bilgisayar kullanımı:Artık bilgisayarlarda kullanılan özel programlar yardımıyla sanal bir çok kanallı stüdyo teybi elde edilebilmektedir. Bunun için gereken tek unsur bu maksatla yazılmış bir programdır. Bu ekipman sağlandığında bilgisayarla müzik enstrumanları ve insan sesleri ayrı ayrı kanallara kaydedilebilmekte ve önceden yapılan kayıtlar play back olarak dinlenirken yeni kayıtlar ilave edilebilmektedir. Ekran okuyucu programlar iyi ses kartları ile kullanıldığında bu kayıtları yapan programları görsel destek olmadan bir görmeyenin kullanması mümkün olabilmektedir. Bu tür kayıtlarda midi orkestrasyonları yapmanın aksine bilgisayar sisteminin biraz güçlü olması gerekmektedir. Çünkü burada üretilen dosya wav dosyasıdır ve hard disk, RAM ve işlemci olarak iyi bir sistemin mevcut olması sorunsuz çalışılabilmesi için gereklidir.Böyle bir sistemle birlikte mixer ve mikrofon tesisatını birleştiren bir görme engelli bu faaliyet ile hayatını kazanabilir. 2. Görmeyenlerin Satranç Konusunda Bilgisayardan Yararlanmaları:Satranç bir beyin sporudur. Ülkemizde de bir satranç federasyonu mevcuttur. Görmeyenler de Körler spor federasyonu ve kendi spor kulüpleri bünyesinde satranç sporunu yapmaktadırlar. 1999 yılından beri körler Türkiye Satranç Birinciliği resmi olarak düzenlenmektedir. Satranç alanında bilgisayarın iki işlevi vardır;Öncelikle bilgisayar çok iyi bir satranç oyuncusudur ve bu niteliği ile bir satranççının oyun pratiğini arttırması bakımından her zaman hazır bir kuvvetli rakip durumundadır. Gerçekten de artık PC üzerinde çalışan satranç programları usta düzeyinde oyun gücüne sahiptir. Her zaman satranç derneklerine giderek usta oyuncularla oynama ve gelişme imkanı bulamayan amatörler, satranç programları sayesinde günün her saatinde sıkılmayan, yorulmayan bir satranç ustasını evlerinde barındırmak gibi bir imkana bilgisayar kanalıyla sahip olmaktadırlar. Günümüzde dünya şampiyonu Kasparov bile IBM firmasının ürettiği bir bilgisayar sisteminin üzerinde çalışan derin düşünce adlı programa yenilmiştir. Bütün satranç ustaları PC'ler üzerinde çalışan ve makul fiatlarla satılan satranç programlarından yaka silkmektedirler.Satrançta bilgisayarın ikinci desteği öğreticilik boyutunda olmaktadır. Usta oyuncuların katıldığı turnuvalarda oynanan bütün oyunlar bilgisayar ortamında kaydedilerek veri tabanları halinde depolanırlar. Bunlar internette ve satranç programı içeren CD'lerde yayınlanırlar. Bu CD'lerde bilgisayar ortamında kaydedilmiş satranç problemleri ve eğitici sorular yer almaktadır.Bütün bunlar, satrançta ilerlemek isteyen amatör ve profesyonel düzeyde herkesin kullanımına sunulmaktadırlar. Şİmdi görmeyenlerin satranç oynama ve satranç eğitimi alanlarında bilgisayardan nasıl yararlanabilecekleri konusuna göz atalım:a) Bir satranç oyuncusu olarak bilgisayar ve körlerin bundan yararlanmaları:Önceki yıllarda sadece satranç oynayan laptop biçiminde yapılmış bilgisayarlarlara bir ses sistemi eklenerek bu makinaları görmeyenlerin de kullanmaları sağlanıyordu. Bu makinalar hamlelerini ve gereken başka bilgileri sesli olarak anons ettiklerinden görmeyen kullanıcılar da bunlardan yararlanabiliyordu.Bu aletlerin fiatları 150 İngiliz Sterlini cıvarında olup hala üretimleri devam etmektedir. Güçleri günümüzde yaygın olan ve aşağıda ele alacağımız PC üzerinde çalışan satranç programlarından zayıftır.Bilgisayarlarda CD ve multi media teknolojilerinin gelişmesi ile artık PC üzerinde kullanılabilen ve kendiliğinden CD'deki wav dosyaları sayesinde hamlelerini anons edebilen satranç programları gündeme gelmiştir. Uygulamada Chess Master ve Chess Base adlı iki program grubu yaygındır. Bunlardan Chess Master grubundaki programlar satranç oynanırken hem insanın yaptığı hamleyi ve hem de programın yaptığı hamleyi anons etmektedir. Böylece görmeyen kullanıcının bu kuvvetli programlarla oynamaları için hemen hemen bir ekran okuyucu program desteğine ihtiyaçları olmamaktadır.Chess Base firmasının çıkardığı programlar serisi ise sadece makinanın hamlesini anons etmekte, makinaya rakip olan insanın yaptığı hamleleri seslendirmemektedir. Bu nedenle görmeyen satranççı makinaya karşı yaptığı hamleyi klavyeden girdiğinde kendi hamlesinin anonsunu duymadığı için klavyede yazma hatası yaparak yanlış bir hamle girmesi durumunda pozisyonu kontrol edememektedir. Bu sorunun çözülmesinin yolu satranç programını kullanırken bir ekran okuyucu programı da birlikte çalıştırmaktır.Güzel olan şudur ki, Chess Base firmasının yaptığı bu grup programların ekran yapısı ekran okuyucu programlarla rahatlıkla okunabilmektedir.Bu programların dışında internette amatör ve shareware olan daha bir çok program vardır ki bunlar da profesyonel olanlarına göre zayıf olmakla beraber yine de çok iyi düzeyde satranç oynamaktadırlar.Bunlardan en önemlisi Winboard adlı programdır.Jaws For Windows adlı körler için ekran okuyucu program ile Winboard programının uyumlu çalışması konusunda çok güzel bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışma sayesinde Winboard programı Jaws ile beraber kullanıldığında, körlerin çok rahat kullanabilecekleri bir program haline gelmiştir. Şöyleki, program bütün hamleleri, ekrandaki tahtada yer alan taşların yerlerini ver gereken daha bir çok bilgiyi görmeyen kullanıcıya istediği anda sesli olarak ifade etmektedir. Bu program görmeyenlerin en rahat kullanabilecekleri satranç programıdır. Winboard'ın en ilginç özelliklerinden biri de internete bağlanarak dünyanın öbür ucundaki bir rakip ile satranç maçı yapma imkanını vermesidir. Böylece internet turnuvaları düzenlenmektedir ve bu imkandan görmeyen satranççılar da yararlanabilmektedir.b) Görmeyenlerin satranç eğitiminde bilgisayardan yararlanmaları:Bilgisayarın satrancın eğitiminde ne şekilde değerlendirildiğini yukarıda açıklamıştık. Ustaların satranç oyunları, satranç bilmeceleri bilgisayar ortamında kaydedilebilmektedir.Bütün bu eğitici malzemeler text yani yazı formatına dönüştürülebilmektedir.Bu formata dönüştürülen oyunlar, bilmeceler ve ustaların önerilerini, eğitici cümlelerini içeren analizler bilgisayardaki ekran ya da metin okuyucu programlara okutturularak görmeyenlerin hizmetine sunulurlar. Hatta bilgisayar bu bilgileri okurken teybe yapılan kayıtlar görmeyenlerce her yerde bilgisayara gerek olmaksızın teypler yardımı ile okunabilir ve satranç eğitim materiali olarak kullanılabilirler. Daha önce satranç kitapları ve gazetelerle dergilerde yayınlanan oyun, analiz ve bulmaca şeklindeki satranç dökümanları gönüllü okuyuculara okutulmaktaydı ki satranç dökümanlarının özel bir notasyonu içermesi bu konudaki üretimin yavaş olmasına

Hiç yorum yok: